Testo arbrësh

Skoj një ditë mijegullore
mjegullore e helmore,
foka qielli doj të vaitonej,
pra tue e ditur me shi
nga tregu një thirmë u gjegj,
çë hiri e shtu lipin
ndër zëmrat e ndër pëlleset!
Ish Lekë Dukagjini:
ballët përpiq me një dorë
shqir leshtë me jatrën:
- «Trihimisu, Arbëri!
Eni zonja e bularë
eni të vapëhta e ushtërtorë,
eni e qani me hjidhi!
Sot të varfëva qëndruat,
pa prindin çë ju porsinej,
ju porsin e ndihnej.
E më hjenë e vashavet,
më harenë e gjitonivet,
as kini kush të ju ruanjë.
Prindi e Zoti i Arbërit
ai vdiq çë somenatë;
Skanderbeku s'është më!»
Gjetin sjpitë e u trihimistin,
gjetin malet e u ndajtin,
kambanart'e qishëvet
zunë lipin mbë vetëhenë;
po ndër qiell të hapëta hinej
Skanderbeku i pa-fanë!

Traduzione italiana

Passò un giorno nebbioso,
nebbioso e malinconico,
quasi pianger, pare, volesse il cielo.
Venne il novo mattino
tetro, pioviginoso;
dalla piazza s'udì tremendo un ululo,
sparse nei cuori il gelo,
nei palagi portò lacrime e lutto.
Plorava urlando Lek Dukagjino,
con una mano si percotea la fronte
e con l'altra strappavasi i capelli:
- Scuoti dal piano al monte
tutti i cordini tuoi, scuoti, Albania,
agli occhi nostri tutto
s'oscura il mondo: Skander non è più!
Matrone e cavalieri qui accorrete,
venite qui, soldati e poverelli,
il Grande a calde lagrime piangete.
Orbi oggi tutti siete
del padre, della guida, dell'aiuto;
oggi avete perduto
quei che vi custodìa
l'onore delle vergini,
dei villaggi la pace e l'allegria.
Grave giorno di lutto!
Stamane è morto il Principe,
il padre dell'Albania,
s'oscura il mondo tutto:
Skandergeg non è più! -
Alla feral notizia
i palazzi tremâr dai fondamenti,
cadder le rupi e seppelir le fonti;
dai campanili delle chiese in lenti
tocchi annunziâr le squille il grave lutto.
In alto, dell'empireo
s'aprì l'etereo velo
e Skanderbeg magnanime
e sventurato in gloria entrò nel cielo.

Testo arbrësh

Shqiteza e bardhë e bardhë
lëure fërshëllinzën
të shkrehet dejti
ka ana e desprit,
të nisen anizit.
E par' e anivet
është ngarkuar pjono trima;
e dyt'e anivet
është ngrakuar pjono vasha;
e tret'e anivet
njen pjotë bukë e verë.
Ato nisen e më bien
ndë përroit Kalavrisë.
Fanmira mbi katund
sbardhulonjën vashazit
bilat e të huajvet
ndër rehjet e ruanjën.
E një mall i fshehurith
i shprishet ndë zëmërt
e një lotë e bukurëz
i pushtron syzit!

Traduzione italiana

Alla canzon del candido cigno
s'acqueta il mare,
e le galere profughe
s'apprestano a salpare.
La prima colma di fanciulli, ed era
di giovanette piena la seconda,
ma la terza galera
carca di vettovaglie e seteria.
Staccavasi dalla sponda
e innanzi va la compagnia dolente
verso i calabri lidi in occidente.
Ma allor che le straniere
donne in sembiante lieto
accorreranno per vedere i profughi,
un affetto segreto
ai peregrini il core
gonfierà di dolore,
e di soavi stille
si veleran le tremule pupille.

Testo arbrësh

Gjith'e veshur ndër të zeza
duall një vashë ka hora,
vate marrë uratzën
uratën e dheut të tyre.
Përpoqi mënin e zi
e këputi degë të fjetëm;
përpoqi mollën e këputi
dega me molla t'erma.
Mbjodh lule ndë prëhrit,
prana u vuri tue qarë
propopin'e dheut tyre:
- «O të fala dheu ynë,
të fala, se më të lëm
e s'kam të të shoh u më!
Nëng kam dhe u ku të vete,
pa një horë ku të mënojë,
pa një shpi te ku të mbjidhem.
Këto dega e këto lule
veshken si të të jenë larg,
fare mallin dhe më nxierrë.

Traduzione italiana

Avvolta tutta in un luttuoso ammanto,
dalla città una fanciulla uscìo;
con le pupille bagnate di pianto
prese commiato dal suolo natio.
A un gelso moro s'accostò per via
e ne divelse un ramoscel frondoso;
poi vide un melo e colse, come pria,
carco di pomi un bel ramo odoroso.
E molti fiori nel grembiul raccolse:
i belli, i cari fior del patrio suolo;
indi al paterno loco si rivolse,
proruppe in pianto e diede corso al duolo:
- Addio! per sempre addio! terra natia,
terra dei padri miei che lieta amai,
salve, ch'io ti abbandono, o patria mia,
o patria mia, non ti vedrò mai più! ...
Ed in bali del fato, alla malora,
raminga me ne andrò di villa in villa,
né fia città dove trovar dimora,
né tetto ove raccogliermi tranquilla.
Ma questi rami del mio suol natio
e questi fior, come saran lontani,
pria d'appagar il tenero desio
avvizzeranno, ahimé! tra le mie mani ...

Testo arbrësh

Ish një turk shumë i keq,
ish me një të lidhurith
mosnjeri e guxon' t'i fjit,
po një vash'e Arbëreshe
kuturisi e m'i foli:
- «Zot, ndo je ti aq i keq,
do të vemi një ngusht bashkë:
Cili nesh të dirë
më të pirë qelqe me verë?
Ti vë pra të lidhurin
e u vë shtran' e terjorisur
me gëlpenje të mundashtë.» -
Turku dish e qe kutjend,
vasha porsiti kriatet:
- «Kur t'i shtini verë Turkut,
pjot ju kupën m'e ja bëni,
kur më shtini verë mua,
pjot kupën mos m'e bëni,
pikën uj' edhe m'i shtini». -
Pra ndë mest tryesës,
ajo e kuqe e tuke qeshur
mbë të marrë qelqin me verë
i shtu brënda borë të bardhë.
Turku i marrë nga ajo harè,
tue pirë e mbjuar kupën,
dal ndë thronit u qikar,
atje i qëlloj gjumë.
Zonja vashë të lidhurin
armatosi e u nis me të,
dreq zallit detit.
Hipi hani të rahur erës,
përtej detin u prë.
Po si ra te zalli i huaj,
ndënj' si e stisurëz
e përier detit:
Mori e bukura Morè,
si të lë u më së të pe!
Atje kam u zotin tatë,
atje kam u zonjën mëmë,
atje kam ahe tim vëlla:
gjith të mbuluar nën dhe!
Mori e bukura Morè,
si të lë u më së të pe!

Traduzione italiana

Era un turco assai fiero
e seco avea, legato, un prigioniero.
Nessun avea l'ardire
di favellar con lui; ma l'ebbe l'animo
una patrizia giovane
ed a quel turco fiero prese a dire:
- «Signor, benchè tu sia cotanto altero,
sempre che tu lo vuoi,
poniamo una scommessa tra di noi,
gareggiando al bicchiere,
il vin chi di noi resista a bere.
Tu metterai in premio il prigioniero
ed io porrò il mio letto immacolato
di serici serpenti ricamato.» -
Della scommessa il turco fu assai lieto;
ma le sue ancelle ella ammonì in segreto:
- «Allor che al turco il vino mescerete
colma colam la tazza gli farete,
ma quando a me voi mescerete il vino,
sempre vuota lasciatela un tantino,
ed ogni volta che me lo versate
qualche goccetta d'acqua mescolate.» -
Banchetta la donna accesa in viso,
tutta gioia e sorriso
e astuta, pria di bere,
mettea la neve dentro il suo bicchiere.
Rapito dal quel gaudio il turco altero,
bevea le tazze senza prendere fiato,
ma il vin lo vinse e gli annebbiò la mente
e sulla sedia si piegò accasciato
e vi si addormentò profondamente.
Le armi ella diede allor al prigioniero,
s'avviarono entrambi verso il mare
e rifugiati sopra un bastimento,
presero il largo con prospero vento
e si fermaron nel lido straniero.
Discesi, al mare le pupille fisse,
stette impietrita la fanciulla e disse:
- «O mia bella Morea,
dal dì che che ti perdea
io più non ti ho veduta!
La mamma ivi ho lasciata,
lasciato ho mio fratello: ivi la muta
spoglia del padre è sotterrata!
O bella mia Morea,
dal dì che ti perdea
io più non ti ho veduta!

Testo arbrësh

Ish një mëmë shumë e mirë,
kish nëndë bil hadhjarë
e të djetëtën një vashë,
çë ja thojën Jurëndinë (Harëndinë).
Sa t'e kishin mbë krushqi,
vejn' e vinë ndë dhet të tyre
bil zotërash e bulerë,
njera ç'erth një trim i largë.
E jëma e të vëllezërit
nëng dojën se ish keq larg.
Vetëm doj e pramatisnej
i vëllau Kostantini:
- «Bëme, mëmë, këtë krushqi». -
- «Kostantini, e bir'im,
ç'ë pramatia jote,
aq larg ti të m'e shtyesh?
se nd'e ndafsha u për hare,
për hare pran ng'e kam;
e nd'e ndafsha u pë helm,
u për helm nënd e kam». -
- «Vete, mëmë, e më t'e siell».
E martuan Jurëndinën,
e qelli ndë Veneti.

* * *

Erth një vit keq i rëndë,
çë i kuarti asaj zonjë
nëndë bilt te një luhadhë
e një i djetëza bilë
ajo ish ndër Veneti.
Shpia më qindroj e zezë,
pa njëri e vetme.
Mbajti lipin dhjetë vjet
pë të dhjetët t'bilzit.
Kur shkuan dhjetë vjetët,
erthe Shtunia e përshpirtë,
ëma u nis e vate n'Qishë:
tek e djathta një qiri,
me të jetrën për leshi,
i bardh, i shpjeksurith.
Nga varr ish një qiri
një qiri e një vajtim;
po te varr Kostantinit
dy qirinj e dy vajtime:
ulurith, përgjunjurith,
rihej kryet tek ai varr,
e tri herë tue shërtuar,
me shërtim gjaku të dhëmbur,
aq sa Qisha u hundua,
m'i thërrit birit të saj:
- «Kostantin, o bir'im,
zgjohu, bir, se jam jat'ëmë!
Kush është besa çë më dhe?
Të m'sjellsh atë bilën time,
atë Jurëndinëzën?
Besa jote nën dhe ...!»

* * *

Si u ngris e u mbill Qisha,
pjassi varri n'katrish:
njo, te drita e qirinjvet,
u ngre varrit Kostantini.
Kyeja ç'ai kish te varri
më u bë një kalë i brimtë,
me të zezë paravithe:
guri çë pushtronej varrin
më u bënë një fre ari.
Vukullat ç'ishin te varri
më u bënë një freari.
Ai u hip te kalli
e si ajrith i zi,
eshtra mbi eshtra,
sipër krahëvet një fjuturak
me një shpatë të ngjeshurëz,
iku dhja si duallith
e më vate Veneti.
Arru pas dijtur
te shpia e së motrës.
Çoi ndë shesht, para pëllasit,
të bilt e së motrës,
çë bridhjën pas ndallandishet.
- «Ku vate zonja jot'ëmë?»
- «Ësht te vallja për ndë horë»
Vate tek e para valle:
- «U gëzuash, e para valle!»
- «Mirë se vjen, bir bujari!
Cila të pëlqenurith?»
- «Gjithë të bukura ju jini,
gjithë të zonë më e kini!
Mos m'e patë Jurëndinën,
Jurëndinën time motër?»
- «Për të parith, nëng e pamë,
për të gjegjurith m'e gjegjtim;
shi' tek e dyta valle!»
Ardhur tek e dyta valle,
u qas e i pyeiti:
- «U gëzuash, e bardha vashë!»
- «Mirë se vjen, bir bujari».
- «Është me ju Jurëndina,
Jurëndina ime motër?»
- «Ec përpara se m'e gjën,
me xhipunin llambadhori
e me cohë të vëlushtë».
Ardhu tek e trejta valle,
- «Kostantini, im vëlla!!»
- «Jurëndinë, lëshou, se vemi,
ke të vishë me mua ndë shpi"»
- «Po thuam ti vëllau im,
se ndë kam t'vinjë ndër helme,
vete veshem ndër të zeza,
ndë na vemi mbë hare,
unë të marrë stolitë e mira».
- «Nisu, motër, si t'zu hera».
E u vu vithe kalit.

* * *

Udhës çë ata më vejën,
fërshëllejën zogjzit:
«i gjalli me t'vdekurin!»
U përgjeq Kostantini:
- «Ai zok është çot
e nëng di atë çë thot!».
E motra i pruar fjalën:
- «Kostantin, vëllau im,
një shëng të keq u shoh:
kraht'e tu të gjerëzit
janë të muhulluariz!»
- «Jurëndinë, motra ime,
kmnoi i dufeqevet
krahtë më muhulloi.»
- «Kostantin, vëllau im,
njetër shëng të keq u shoh:
lesht tënd të durrudhjarë
është të pjuhurosurith»
- «Jurëndinë, motra ime,
më të bënjën syzit,
të marrë ka pjuhuri kalit
e ka drita e diellit».
Erth kundrela dheut saj:
- «Kostantin, vëllau im,
pse drita e t'mi vëllezërve
edhe t'bilt e zotit lalë
as duken na dalë përpara?»
- «Jurëndina, motra ime,
janë përtej, thomse ndë rrolet,
se erdhëm sonde e nëng na prisjën».
- «Po një shëng të liq u shoh:
dritoret e shpisë sanë
ato janë t'mbilltura,
po t'mbilltura e të nxijta».
- «Fryn vorea malevet».
Erdh e shkuan nga Qisha.
- «Lemë të hinjë ndë Qish të truhem».
Ajo, vetëm, shkalëlevet lart,
hipi dreq tek e jëma.
- «Hapëm derën, mëma ime!»
- «Kush më je aty te dera?»
- «Zonja mëma, jam Jurëndina!»
- «Mba tutje, bushtra vdeke,
çë më more nëndë biltë,
e me zën' e sime bilë,
erdhe ni të m'marrshë mua».
- «O hapme ti, zonja mëmë:
vetëm jam u Jurëndina!»
- «Kush të suall po, bila ime?»
- «Mua më sualli Kostantini,
Kostantini im vëlla»
- «Kostantini? ... e ni ku ë?»
- «Hiri mb'Qishë e është e truhet»
E jëma zgardhulloi derën:
- «Kostantini in vdiq!!!»
U mba e jëma tek e bila,
u mba e bila tek e jëma,
vdiq e bila edhe e jëma!

Traduzione italiana

C'era una madre molto buona:
nove nobili figli aveva,
e la decima una donzella,
che si chiamava Jurentina (Garentina).
Per averla inmatrimonio
andavano e venivano dalla loro terra
figli di signori e cavalieri,
finchè ungiovane da lungi giunse.
La madre ed i fratelli s'opponevano,
perchè da troppo lontano (paese) egli era;
acconsentiva e ne trattava solo
il fratello Costantino.
- «Fa, o mamma, questi sponsali» -
- «Cos'è mai questa insistenza
di mandarla così lontano?
Chè se un giorno io nella gioia la vorrò,
nella gioia non l'avrò;
nè se un giorno nel dolore io la vorrò,
nel dolore non l'avrò.
- «Andrò io, mamma, e te la condurrò.
Di Costantin sulla parola
maritossi Jurentina,
e se ne andò nella lontan Venezia.

* * *

Giunse un anno assai funesto
che mietè a quella signora
in una battaglia sola i nove figli,
e la decima, l'unica figlia,
in Venezia si trovava.
Oscura se restò la casa,
solitaria e desolata.
Dieci anni il lutto vi regnò:
per i dieci figli suoi.
Poi, trascorsi i dieci anni,
venne il Sabato dei Morti.
Uscì allor la madre e si recò in Chiesa:
nella destra un cero aveva,
con l'altra man strappavasi i capelli
bianchi, disciolti.
Sopra ciascuna tomba un cero,
un cero ed un lamento;
ma sulla tomaba di Costantino,
due ceri e due lamenti (pianti):
dimessa, in ginocchio
il capo ella battea su quella tomba;
tre volte levossi un alto gemito,
un gemito di sangue,
e ne tremò la Chiesa
mentr'ella il figlio suo chiamava:
- «Costantino, figliolo mio,
ti sveglia, o figlio, tua madre io sono!
La parola che mi hai dato, dov'è mai?
Di condurmi tu mia figlia,
la mia figlia Jurentina?
La tua parola è sotto terra! ...»

* * *

Quando si fece sera e chiusa ormai la chiesa,
ecco, qui quattro lati si fendè la tomba,
ed ecco, al chiaror delle candele,
sorger dalla tomba Costantino.
a Croce che proteggea la tomba
ne divenne un cavallo brioso
dinera gualdrappa adornato;
la pietra che copria l'avello
si cambiò in argentea sella;
e in aureo freno si trasformarono
gli anelli della tomba.
Ei montò a cavallo,
e nelle tenebre, qual vento,
il mantello sulle spalle svolazzante,
la spada al cinto,
volò via dall'avello
ed a Venezia giunse.
Era già giorno
quand'ei a casa giunse dalla sorella.
Nella piazza trovò, dinanzi al palazzo,
i figli della sorella,
che inseguivan le rondini.
- «Dov'è mai la tua signora madre?»
- «Nella ridda per la città.»
Ed ei raggiunse la prima ridda:
- «Salve a voi, o della prima ridda!»
- «Benvenuto ne sia, figliol di nobil casta!»
Qual più tra noi t'affascina?
- «Belle voi tutte siete
e di nobil signore voi tutte degne,
ma per me voi fascino più non avete!
Vista voi forse avete Jurentina,
Jurentina mia sorella?»
- «Vista noi non l'abbiamo,
ma si l'abbiamo udita;
vedi più in là nella seconda ridda».
Alla seconda ridda giunto,
avvicinossi e chiese:
- «Salve a te, bianca fanciulla!»
- «Benvenuto ne sia, figlio di nobil casta!»
- «Forse tra voi è Jurentina,
Jurentina mia sorella?»
- «va' innanzi ancora e ve la troverai
col giubbetto indorato
e la "zoga" di velluto».
Alla terza ridda giunse:
- «Costantin, fratello mio!
- «Jurentina, ti sciogli e andiamo
ché meco a casa devi tornar».
- «Ma tu dimmi, fratel mio,
ché se a lutto mi conduci,
le gramaglie io vestirò;
e se, invece, al gaudio andiamo,
delle più belle vesti m'adornerò»
- «Come t'ha colta l'ora t'incammina».
E sulla groppa posela del suo destriero.

* * *

Lungo la strada ond'essi andavano
cinguettavano gli uccellini:
«il vivo con il morto:»
- «Ma tu senti fratel mio,
cosa cantono gli uccellini?»
Le rispose Costantino:
- «L'uccellino è stolido
e non sa quel ch'ei si dica».
Ma riprese la sorella:
- «Costantin, fratello mio,
funesto indizio io vedo:
le tue ben larghe spalle
ahimè sono ammuffite!»
- «Jurentina, mia sorella,
dei fucili il denso fumo
ammuffite ha le mie spalle.
- «Costantin, fratello mio,
un altro funesto indizio io vedo:
la ricciuta chioma tua
tutta in polvere ridotta».
- «Jurentina, mia sorella,
ti si adombrano gli occhi
che il destriero solleva polvere
ed il sole te li abbaglia».
Giunti poi al natio loco:
- «Costantin, fratello mio,
perchè mai i miei fratelli
ed i figli del signor zio
non li vedo incontro a noi?»
- «Jurentina, mia sorella,
forse al disco or essi giocano,
né attendeanci questa sera».
- «Ma un altro funesto segno io vedo:
le finestre di casa nostra
serrate sono,
serrate ed annerite!»
- «La tramontana qui dai monti infuria».
Passaron poi presso la Chiesa:
- «Lasciami entrare a pregare un poco».
Ella, soletta, su per le scale,
giunse difilato dalla mamma.
- «Aprimi la porta, o madre mia!»
- «Chi è costì presso la porta?»
- «Jurentina io son, signora mamma!»
- «Lungi va', crudele Morte,
ché nove figli m'hai rapito
e di mia figlia la voce or simulando
viene a rapir me pure».
- «Apri, oh apri, mamma mia:
sola son io, son Jurentina!»
- «Chi ti ha condotto qui, figliola mia,
- «Costantin mi ha qui condotta,
Costantino il fratel mio.
- «Costantino, e dov'è ora?»
- «In chiesa entrato ei prega»
La porta spalancò:
- «Morto è il mio Costantino!!!»
Abbracciossi la mamma alla figlia,
abbracciiossi la figlia alla mamma,
morì la mamma morì la figlia.

Testo arbrësh

Trimi:
Më dërgo ti ajrin!

Vasha:
Qetu, trim se t'e dërgonj.

Vallja:
Mbë tutje ndë verët,
kur të lulëzonjë molla
si kish vasha kryethit.

Trimi:
Më dërgo ti ajrin!

Vasha:
Qetu, trim se t'e dërgonj.

Vallja:
Mbë tutje ndë verët,
kur të lulëzonjë ulliri
të më siellë ulinjt e zezë,
si kish vasha syzit.

Trimi:
Më dërgo ti ajrin!

Vasha:
Qetu, trim se t'e dërgonj.

Vallja:
Mbë tutje ndë verët,
kur të lulëzonjë thana,
si kish vasha hundëzën.

Trimi:
Më dërgo ti ajrin!

Vasha:
Qetu, trim se t'e dërgonj.

Vallja:
Mbë tutje ndë verët,
kur të lulëzonjë shega,
të më siellë shegën e kuqe,
si kish vasha faqjen.

Trimi:
Më dërgo ti ajrin!

Vasha:
Qetu, trim se t'e dërgonj.

Vallja:
Mbë tutje ndë verët,
kur të lulëzonjë girshia,
të më siellë gjërshinë e kuqe,
si kish vasha buzëzën.

Trimi:
Më dërgo ti ajrin!

Vasha:
Qetu, trim se t'e dërgonj.

Vallja:
Mbë tutje ndë verët,
kur të lulëzonjë ftoi,
të më siellë ftuan e bardhë,
si kish vasha gjirthin.

Traduzione italiana

Giovane:
La brezza tu m'invia.

Fanciulla:
T'acqueta, o giovin, ché a te la manderò.

Coro:
Più in là in primavera,
quando fiorisca il melo
sì come il capo (di fiori adorno) la fanciulla avea.

Giovane:
La brezza tu m'invia.

Fanciulla:
T'acqueta, o giovin, ché a te la manderò.

Coro:
Più in là in primavera,
quando l'ulivo in fiore
si carchi di bacche nere
sì come gli occhi la fanciulla avea.

Giovane:
La brezza tu m'invia.

Fanciulla:
T'acqueta, o giovin, ché a te la manderò.

Coro:
Più in là in primavera,
quando il corniolo in fiore
(porti il suo gentil frutto)
come il nasino la fanciulla avea.

Giovane:
La brezza tu m'invia.

Fanciulla:
T'acqueta, o giovin, ché a te la manderò.

Coro:
Più in là in primavera,
quando il melagran fiorito
mi porti il suo rosso frutto
come la guancia la fanciulla avea.

Giovane:
La brezza tu m'invia.

Fanciulla:
T'acqueta, o giovin, ché a te la manderò.

Coro:
Più in là in primavera,
quando il ciliegio in fiore
si porti le ciliege rosse
come la bocca la fanciulla avea.

Giovane:
La brezza tu m'invia.

Fanciulla:
T'acqueta, o giovin, ché a te la manderò.

Coro:
Più in là in primavera,
quando il cotogno in fiore
m'offra il suo frutto candido,
sì come il seno la fanciulla avea.

Testo arbrësh

Se ti vashëza hadhjare,
me mbë shpi t'ëm'ëm e t'ët atë,
sa hadhjare edhe dëlirë,
çë më ngjeshën ata brumë,
ngjeshe fort e ngure shumë.
Bën kuleçë e m'i dërgo
gjithë gjirivet mbë shpi,
gjithë gjitonëvet mbë derë,
të t'mburonjë buka ndër duar,
të të shtohen ditët e mira,
të t'zbardhet ajo jetë
pjot me dritë e me hare
si e bardhëz je ti vetë.

* * *

E kur një bir të ketë ajo zonjë,
më ju rritët e ju bëftë trim,
me defugen ndër duar
e me shpatëzën ndë brest.
Pra nd'amahjit m'e dërgoftë
sa t'i priret mbë shpi
me hie pjot e me argjënd,
e turkeshëzën m'i sjelltë
për hare të gjitonisë.

* * *

Se një vashëz kur të ketë,
më ju rritët e m'i pastë hje,
m'e martoftë dymbëdhjetë vieç
e pastë miell e më bëftë kuleçë,
e pastë tri nore kriate
t'i kujdesjën nga menatë
bijt'e shpin' e asajë zonjë
e t'i bëjën hje për monë.

Traduzione italiana

O giovinetta di grazie adorna,
con in casa e padre e madre
quanto di grazie ornata, igenua tanto;
tu che ora quel lievito m'impasti,
spianalo forte e induralo assai.
Fa' le ciambelle e mandale
ad ogni casa dei parenti,
ad ogni porta dei vicini
che il pane in man ti si moltiplichi,
ché ti accresca il numero dei dì felici,
ché la tua vita sia radiosa
di luce piena e d'allegria
così come radiosa sei tu stessa.

* * *

E quando un figlio quella signora n'abbia,
possa egli crescere e farsi un baldo giovane
che sappia maneggiare il suo fucile
e la spada al cinto porti.
Poi baldanzoso parta per la guerra,
e salvo a casa ritornato,
d'argento carco e d'onore grande,
con sé riporti ancor la giovanetta turca
per allietare del vicinato il coro.

* * *

Una figliola poi quella signora n'abbia
e bella cresca e le sia d'onore,
e a dodici anni la possa maritare,
e m'abbia sempre farina e farsi torte
e ancora tre donzelle assai prudenti,
ch'ogni mattin si prendan cura
dei figli e della casa della signora
e le siano sempre a decoro.

Testo arbrësh

Gratë 1:
Ulu nusë, e lumja nuse,
t'erth era ç'vete nuse,
vete nuse këjo zonjë
ndë krahët të njëj zoti
të zbardhet një shpi e re.


Gratë 2:
Ju po shoqe e gjitnone
krehëni mirë këshetëthin,
piksn'ja butë e bëni palë,
mo e këputni ndonjë fill,
t'e varesënjë këjo herë.

Gratë 1:
Mbi thron e zotërisë
ni bukur këshetëluar
me kezë të llambarme,
me forën e jarit tënd,
o hjea e vashavet
ngreu se mënove shumë.

Gratë 2:
As mënoi ndo njeri
se mënoi sonja e jëma
të m'i bjenej cohën
mos t'i fjuturonj shpejt.
Ni çë doni t'e anangasni,
tek e prasmja këjo herë?
Monu shkepti dielli.

Vashat (për nusën):
Vet m'i ambjedhur ku do vend,
bëra lulet tufa tufa,
gjithë gjirivet ja dërgova.

Gratë 1:
O nuse vashë dëlirë,
kuj je molla e pa-mbjelë,
e lulëzuar mbi dhe,
shtunur rrënjët pa botë?

Vashat:
ë se jam un'ajo mollë
çë s'potisi mosnjeri,
vetëm qielli më lulëzoi,
vetë dielli më zbukuroi.

Burrat (jashtë me dhëndrrin):
Ndallandishe xerk-bardhë,
hape shpejt e m'u buthto,
se t'erth jari ndë derë.

Gratë brënda:
Qeti, shokë, se është e zënë,
kemi shqëndëzit ndë finjë,
kemi bukëzit te furri,
sa t'i nxiermi e prana vjen.

Burrat jashtë:
Po ti zot e dhëndërrith
mos më ec ni trëmburith,
se ngë vete të luftoshë,
po më vete të rrëmbeshë
atë krye-mollezën,
atë mes-purtekëzën.

Gratë mbrënda:
Porsi hera t'erth e nise,
pash ti hje, motra ime,
por si dielli kur del,
por si vera e qelqevet,
porsi peta ndër mbësallët;
njota jashti të mbullihet,
jashti e gjthë jeta e huaj;
Si pëllumbe e qiellvet,
me mallin e shokut tënd,
ti e lumja edhe nën shi ...

(Kur hiri dhëndri ndë shpit)

Gratë:
Mirri ti poka, motra ime,
mirr falim ti nga shoqet,
nga shoqet e gjitonet:
mirr uratën e s'at'ëmë
të s'at'ëm'e të t'yt eti.

Vashat (për nusen):
Çë të bëra u mëma ime,
e më nxire ti gjirit tënd,
gjirit tënd e vatrës sate?

Gra e burra (për prindët):
Paç uratën ti, o bilë,
si të t'In zoti edhe tonën:
le zakonezit çë ke
e më mirr ata çë gjën
tek shpia ku vete nuse
Çë do bëfshë pastë hje;
ëmrat tanë ndër tu bij
të përthënë na bëfshin nderë.

(Tue vatur mbë Qishë)

Burrat:
Këtje lart këtje për mali
atje ish një shesh i math
tek kullotënjin thëllëzat;
m'u lëshua këtje një petrit,
më të hjeshmen e zgjodhi,
m'e ngreiti për qielli

Gratë:
Se petrit e stra-petrit,
më lësho thëlëzëzën!
Njota, keq, si e rrëmbeve,
lotëshit bunarën gjinë!

Burrat:
As e lëshon as e largon
se m'e do për vetëhenë.

(Kur dalën nga Qisha)

Gratë:
Hapu mal e bëhu udhë,
të mëshkonj  këjo thëllëzë:
ky petrit me krah'argjëndi
bën të bjerë e s'ka ku të bjerë.

Burrat:
Bie ndë derët e s'vjëhrrës.

Gjithë bashkë:
Se ti zonjë e shegë e pjekur
dil mb'udhë tue hajdhepsur,
e m'j ec përparani,
Shtroji mëndafsh për nënë këmbë,
brez t'artë shtyri ndër xerke
e m'i lidh e m'i shtrëngo.

Traduzione italiana

Coro di donne 1:
Siedi, sposa aventurata,
di tue nozze è giunta l'ora;
dallo sposo accompagnata
questa nobile signora
muove nozze, e la novella
sua magion di se s'abbella.

Coro di donne 2:
O compagne, e voi vicine
le sue chiome pettinate,
mollemente le intessete
ed a palla le intrecciate
nelle bianche fettuccine;
alcun fio non svellete,
perchè l'ora infaustirete.

Coro di donne 1:
Via sorgi dal trono tuo aulico,
o ben pettinata signora,
ti brilla la keza sul crine,
orgoglio hai del baldo guerriero;
o vanto e decoro delle vergini,
amor di parenti e vicine,
via sorgi, che tardi tu ancora?

Coro di donne 2:
Nessuno, nessuno ha tardato:
la mamma soltanto ha indugiato
nel comprale la zog, perchè
non s'involi sì presto da sè;
come voi or cercate affrettarla
in questi ultimi istanti, non so!
È un momento che il sole spuntò.

Coro di donzelle (per la parte della donna):
Qua e là bei mazzetti di fiori
io raccolsi ed a tutti i parenti.

Coro di donne 1:
Sposa, fanciulla ingenua,
di chi tu sei il melo che non fu mai piantato
entro terrena aiula,
e le radici estendi senza posarle al suol?

Coro di donzelle:
Son io, son io quel melo,
che alcun non ha innaffiato,
ma per virtù del cielo fiorì mia grazia sola,
bella mi ha fatto il sol.

Coro di uomini (dall'esterno):
O rondinella dal bianco petto,
apri la porta e mi ti mostra,
ché sulla soglia è il tuo diletto.

Coro di donne (dall'interno):
Tacete, amici, ella è impedita:
abbiamo i panni entro il bucato,
e ancor nel forno il pan serrato,
non appena abbia finito, tosto, amici, ella verrà.

Coro di uomini (dall'esterno):
Ma tu, signore e sposo giovine,
perché t'avanzi cotanto timido?
Tu non muovi oggi a combattere,
muovi a rapir la bella vergine,
che come mela ha la guancia rosea,
che ha la vita snella e flessibile.

Coro di donne (dall'interno):
Poiché l'ora è ormai suonata,
va', sorella, avventurata;
sii a tutti di decoro come il sole rutilante,
come il vino scintillante nel bicchiere cristallino,
come il pan d'apparecchiata mensa 
sta sul bianco lino;
per te l'estraneo mondo è ormai serrato,
e nel desio del tuo compagno amato,
come la colomba la vol tu spazierai,
sotto il nembo felice ognor sarai.

(Mentre lo sposo entra in casa della sposa)

Coro di donne:
Prendi, sorella mia, prendi commiato
dalle compagne tue, dal vicinato;
te benedica la dolente madre,
te benedica il premuroso padre.

Coro di donzelle (per parte della sposa):
Che ti ho fatto, o madre mia, 
che dal tuo seno
 e dal focolar mi scaccia via?

Coro di donne e di uomini (per parte dei genitori):
Come ti benedice il nostro cuore,
ti benedica, figlia, anche il Signore;
lascia i costumi che hai
e prendi quelli che ritroverai
nel nuovo tetto che t'accoglie sposa;
t'esalti l'opra tua in ogni cosa,
e i nostri nomi nei figlioli tuoi
perpetuati, sian d'onore a noi.

(Mentre il corte si avvia in Chiesa)

Coro di uomini:
Una bella e spaziosa
pianura sovra i monti distendeasi,
e in quella le pernici pascolavano;
piombò dall'alto un'aquila,
ghermì la più graziosa
e via volò pei cieli.

Coro di donne:
O aquila, fra l'aquile sovrane,
la mia pernice rendimi!
Eccola, trepida intimorita,
inonda il sen di lacrime!

Coro di uomini:
Non l'abbandona l'aquila
ché per sé la desidera.

(Mentre il corte esce dalla Chiesa)

Coro di donne:
Apriti, monte, e ti tramuta in via
perchè passar vi possa questa pernice mia,
questa pernice e l'aquila che ha l'ali d'argento;
Ha di posarsi intento e van cercando il suolo
ove raccoglier possano il lor volo.

Coro di uomini:
Cadran presso la porta della suocera:

Tutti insieme:
O tu, signora suocera, matura melagrana,
scendi in istrada e appressati
al loro incontro; serici
tappeti stendi sotto i piedi loro
e una cintura d'oro
gitta al lor collo e avvincili. 

Testo arbrësh

Bëri këshillëonja Lenë
po vetëm me trezë bujarë
nënë mollë e nënë dardhë,
nënë kumbullzën e bardhë,
të martojin dhrinë e bardhë,
të m'i jipin qiparisin:
«Qiparis i hjeshmi
çë të jep tina jot'ëmë?»
«Çë palë mua më taksi tata».
Malin më taksi me kafsha,
më taksi fushazit me ara,
perivol edhe me lule,
pjot me zoq e me kangjele,
katër kuej e t'armatosur,
katër shatra kaluar»
«Thuaj ti dhri e dhriza e bardhë,
çë stoli të taksi yt atë»
«Çë stoli më vjoi mëma?
Nëndë cohë e nëndë linjë,
nëndë brezëz të rëgjëndë,
nëndë keza të vëlushta
të tërjorme me ar,
nëndë sqepez të hollë
edhe sqepin me kurorë
më jep pesë nore kriate
edhe mua t'bukurën!»

Traduzione italiana

Radunò a consiglio donna Elena
i tre nobili bugliari
sotto il melo,sotto il pero,
sotto l'ombra del bianco pruno:
maritar con il cipresso
si volea la vite bianca.
- O cipresso, ella le chiese,
o cipresso d'ombre estese,
che daratti mai tua madre?
- Ha la mamma a me promesso
pien d'armenti una montagna,
un giardino pien di fiori,
che d'augelli ha lieti cori,
due pariglie di giannetti
con complete bardature
e due coppie di valletti.
- O mia vite, bianca vite,
qual corredo, di' tu pure,
t'ha promesso il signor padre?
- A me il babbo m'ha promesso
nove zoghe tutte nuove,
nove keze vellutate
tutte in oro ricamate,
nove ancor sottili veli,
nove ancelle assai fedeli
ed ancor la mia beltate.

Testo arbrësh

Kur leve, leve ti vashë
u ndë derët tënde jeshë
lutje e parkalesja,
parkalesja tinë Zonë
të më lehëshe një sy-zezë.
Sy-zezë vasha m'u le.
Kur m'urrit e u bë kopile
edhe zëmra  lulëzonej,
poksenitë u m'i dërgova.
Vasha doj, po nëng desh
ajo bushtra e jëma.
- Vashë, ti mos u helmo,
se të butinj u t'ët ëmë.
Biejta u nj' parë kaliqe
e së jëmës ja dërgova,
proksenitin dhe m'i prora.
Jëma desh, po ahjerë s'desh
i jati mose i vrërët.
- Vashë, ti mos u helmo,
se të  butinj u t'ët atë.
Një tereqe të vëlushtë 
bjeita e ja dërgova t'etë.
proksenitin dhe m'i prora.
Jati desh po ahiera s'desh
i vëllau qen mixorë
çë duall e foli pjot me forë:
- Vashë, ti mos u helmo,
se t' ndryshinj u t'ët vëlla.
Bjeita nj'brez të rëgjëndë
me mahiere damaskine
të vëllaut e ja dërgova,
proksenitin dhe m'i prora.
Mbrezulloi ai mahjerën,
po të motrën s'kutëndoj.
Një të dielëz menatë
m'u nisa e vajta vetë.
Me çova ndë kamarët
çë këshenë më pjeksnej:
kësheti ish një villostar
çë pjekshej me file ar
t'ardhur nga Anapuli
e mbi shir i vëj palë.
Pika lotë i bji ndë gji,
po ato s'ishin pika lotë,
se ish zjarrmi i t'dashurit.
E tëfala e i ndëjta dorën,
vithe kalit pra m'e vura
e s'shtura sheshevet.
Duall përpara i vëllau
me të katër lalërat
e me shtatë kushërinj:
- Mba, ti trim, kallin dalë,
sa t'i taksin palën.
Palën çë desha u mora,
vashën të bardhë si bora:
sytë e saj dy-mij dukatë,
vetullat njetër dy-mij,
buza njetër aqëvetë,
vetëhea pra gjithë një jetë,
Ndënji e priti ai mb'amahj
tek urëza e lumit,
ku ju rrodhtin mbë t'lavosur.
Atje ran tre o katër,
pra kolarti ai ka kali
me pas t'bukurën.
Atje u pushtruan gurë.
Kur lulëzoi vera,
trimi u bi një qiparis,
vasha u bi një dhrizë e bardhë
e u kumbis te qiparisi
me të gjatin villostar.
Suall rushë dhria e bardhë;
shkojin të sëmurmit
hajin e shëronshin;
shkojn të lavosurit,
bëjn fjeta qiparisi,
ja vëjin lavomëvet
e ato dëlirëshin.

Traduzione italiana

"Bella fanciulla quando sei nata,
alla tua porta stavo a sedere,
Iddio pregando che ti largisse
pupille nere".
Con gli neri essa mi nacque
e quando crebbe negli anni e in core
la giovinetta ridea, mandai
l'ambasciatore.
Accondiscese colei. _ Si oppose
l'acerba madre - "Ma tu di ciò
pensier non darti, fanciulla mia,
la piegherò".
acquisto feci di bei calzari
ed alla madre li regalai,
così fidenti gli ambasciatori
le rimandai.
Mutò la madre. Il padre allora,
burbero, irato, negò il permesso.
- "Ma non ti dolga; spero, o fanciulla,
piegar anch'esso".
Un ammanto tutto velluto
comprar io volli pel genitore
e a lui ritorno feci di nuovo
l'ambasciatore.
Mutò anche il padre. L'empio fratello
venne, si oppose, parlò severo,
- A te l'ambascia no punga il core,
placar lo spero, -
D'argento un ricco cinto comprai
con damaschina lama fulgente
e a lui tornaron gli ambasciatori
novellamente,
La spada ei cinse, ma pur no volle ...
accondiscendere ai preghi miei;
una domenica mattina io stesso
andai da lei.
Nelle sue stanza ella era intenta
ravviar le chiome con bel lavoro;
eran le trecce tralci intessuti
di fili d'oro.
Sopra la nuca stringeale a palla,
stille di pianto pioveano in petto,
pianto non era, era il disio
del suo diletto.
Salve, le dissi, la man le porsi,
la tolsi in groppa al mio destriero
e via pei campi siccome il vento
volò il corsiero.
Quattro avea zii, sette cugini,
fummo inseguiti da tutti quanti,
all'improvviso l'empio fratello
ci uscì davanti.
- Allenta il corso del tuo cavallo,
perchè la dote io qui prometta
a questa figlia di galantuomo, 
fermati e aspetta.
- L'ebbi la dote che volli: questa
vergine bianca qual neve, mille
ducati e mille valgon soltanto
le sue pupille.
Altri duemila valgon le ciglia
ed altrettanto la bocca ardita;
non ha poi prezzo, ma un mondo intero
val la sua vita.
E lì, sul ponte della fiumana
a la battaglia ratto s'accinse;
torno la turba degli aggressori
a lui si strinse.
Caddero al suolo tre o quattro e poi
piombò il garzon giù dalla sella,
a lui d'accanto, trafitta anch'essa
cadde la bella!
E dagli irati ambo di pietre
furon coperti nel loco istesso,
ma in primavera da quel garzone
nacque un cipresso.
E la fanciulla gentile e candida
in vite bianca si tramutò,
i lunghi tralci tese e al cipresso
s'avviticchiò.
Maturò l'uva la vite bianca
e se, scorrendo di la i malati,
ibianchi grappoli assaporavano,
eran sanati.
Se poi le foglie di quel cipresso 
coglien, passando, di la i feriti
e su le piaghe le distendean 
eran guariti.

Testo arbrësh

Kostandini i vogëlith
tri ditë dhëndërrith, 
ato shkuar tri ditë,
me nusen të re të re,
i erth karta i zotit madh,
ai të vej ndë ushtërët.
Kostandini ahiera
vate te kamara e t'et
të jatit e s'ëmës
e m'i puthi dorën
e m'i lipi uratën.
Pra gjeti të dashurën
holqi e m'i dha unazën:
- "ëm timen, zonja ime,
mua më thirri zoti i madh
e kam vete nd'ushtërët,
të luftonj për nëndë vjet,
nd'ato shkuar nëndë vjet,
nëndë vjet e nëndë ditë
e u mos t'u priersha,
vashë, të më martonesh!" -
Fare nëng foli vasha.
Nxuar e m'i dha unazën.
Mbet e ndonji ajo ndë shpi,
njera çë shkuan nëndë vjet,
nëndë vjet e nënde ditë.
Pa pjaku i viehri
(se mose trima bujarë
dërgojin e m'e dojin)
bija ime, i tha, martohu!
As fol vasha e bardhë
e m'i bënë krushqi hadhjare.

* * *

Te pëllasi zotit math,
për menatje, Kostandinit
po m'i vate nj'ëndrrëz
keq shumë e trëmburëz,
çë m'i trëmbu gjumin.
Zgjuat e kujtuarith,
holq'e dha një sherëtim
sa m'e ghegji zot'i madh
i mbyllur spërvjerëshit
ka noti'e natës.
Si u ngre menatet,
bëri e i ranë daulevet.
Mbjoth akolëzit mbë rreth:
- "Se ju akolëzit e mi,
të vërtetjën më thoni:
kush më shërtoi sonde?" -
Gjithë e gjenë e s'u përgjenë,
u përgjegj po Kostandini:
- "shërtova un'i mjieri?" -
-"Nga ë helmësia jote?" -
- "Helmësia ime largë,
sot martohet ime zonjë!" -
- "Kostandini, i miri im,
zdrepu grazhdëvet e mi,
zgjidh ti kalin më të shpejtë,
të shpejtë si qifti,
të jesh ndë katund mbë herë". -

* * *

Rrodhi vrap trimi e zgjidhi
kalin të shpejtë si qifti
e i hipi e i ra mbë shporë.
Pak u prë ditën e natën
njera ç'ngau te dheu tij
mbë t'u ditur e diella.
Njo u përpoq me t'an e lashtë:
- "Ku vete ti tatë loshi?" -
- "Vete ku shkretia ime
më qell të gramisem,
se pata një bir të vetëm
m'e martova shumë të ri,
me vashën çë deshi vetë.
Tri ditë po ndënj dhënderr,
pra i erth karta i zotit math,
çë e deshi tek amahi.
Biri im, i pjotë helm,
vashës i propri unazën:
u kam vete nd'ushtërët,
të luftonjë për nëndë vjet,
nëndë vjet e nëndë ditë
e u mos u priersha,
mba ti unazën e martohu,
se vetë jam u nënë dhe.
Ani sot vasha martohet
e pushkat çë shkrehjën
thonë vdekjen e birit tim;
e unë vete gramisem". -
- "Priru prapë ti, tatë lashtë,
se yt bir vjen njëmend." -
- "Më  rruash, i bukur djalë,
çë më dhe laim të mirë,
se im bir më vjen nani!" -
Trimi shkoi e i ra mbë shporë,
mos t'e çoj të vënë kurorë.
Te hera e Meshës s'madhe,
m'arru te katundi tij
dreq ndë derë të Qishës,
kur arrënej nuja
e dhëndrri e hora ndaj
e më qandoj fjamurin:
- "Se ju krush e ju bujarë
duamni edhe mua nun
te martesa e kësaj zonjë."-
- "Mirë se vjen ti trim i huaj,
trim i huaj e i hjeshëm,
mirë se vjen te gëzimi jonë." -
U hap qisha e hijtin.
Atje erth pëstaj hera
trimi të ndërroj unazat;
por ndërroi e i la te gjishti
vashës unazëzën e tij.
Zonjës si m'i vanë sytë,
e njohur më ju dhifis,
lotët më ju rrukullistin
sumbulla sumbulla faqes kuqe,
pikë pikë gjirit bardhë!
Kostandini çë m'e pa:
- "Ni ju priftra e bujarë
mbani dalë ato kurorë.
Kostandini, kuror'e parë,
këjo vashë lidhi për monë,
Kostandini u ndër të gjallë!!!" -

Traduzione italiana

Il giovani Costantino
sposo fu per tre di.
Ma, trascorse tre sere
con la tenera sposa
ebbe ordin dal sovrano
di raggiungere le schiere.
Allor dei genitori Costantino,
nelle stanze salì,
baiò ambo la mano
e d'esser benedetto chiese loro.
Indi cercò la sposa,
trasse e le diè l'anelo.
- "Rendi anche tu, o signora,
l'anello a me; il Sovrano
ha già fatto l'appello,
seguir dovrò le schiere,
nove anni ho da combattere;
ma trascorsi nove anni,
nove anni e nove giorni
ch'io non sarò tornato,
sgombra dal cor gli affanni,
signora, rimaritati.
Restò muta la giovane,
trasse e gli diè l'anello;
nella casa di lui tacita e sola
stette finche passarono
nove anni e nove dì
e poi di continuo
a lei la man di sposa
nobili giovanetti richiedean.
Il suo canuto suocero
disse: "Figliola mia, ti rimarita", -
La bianca donna udì
l'annunzio silenziosa,
e con gran pompo fu promessa sposa.

* * *

Nel palazzo del sovrano,
entro il sonno mattutino,
fece un sogno Costantino,
fece un sogno spaventoso,
che dal sonno lo destò:
e, turbato, pensieroso,
Costantino sospirò.
Quel sospiro udì il Sovrano,
chiuso in serica cortina,
e destato la mattiina,
fe' rullare i suoi tamburi
e le guardie e i cavalieri
a raccolta egli chiamò.
- Su, m'udite, o miei securi,
siate meco veritieri,
chi stanotte ha sospirato?
Tutti tacquero i guerrieri,
sol rispose Costantino:
- "Io, l'afflitto, ho sospirato!" - 
- "Oh! fedel mio Costantino,
da che nasce il tuo sospiro?" -
- "Signor mio, del mio martiro
lungi è molto la cagione;
oggi stringe l'amor mio
nuove nozze in mia magione.
- "Costantin, figliolo mio,
nelle stalle mie discendi,
a tua posta scegli e prendi
il cavallo più veloce,
sprona, dagli in sulla voce
ch'ei qual nibbio vola e va',
giungi a tempo in tua città." -

* * *

Nelle stalle discese Costantino
e un veloce destrier, veloce come
il nibbio, sciolse dai presepi. In groppa
balzò, spronollo e via pei campi, poco
il dì e la notte riposando; all'alba
di domenica, giunse alla sua terra.
E s'incontrò col vecchio genitore,
e il genitore non conobbe il figlio.
- "O venerando veglio - questi chiese - 
dimmi, dove tu muovi i tardi passi?" -
- "Io me ne vo dove la mia sventura 
spingemi, in cerca d'un'alpestre rupe,
da cui precipitar possa il mio frale;
ebbi un figliol assai leggiadro, e molto
giovine ancora a fauste nozze io strinsi.
Solo tre dì fu sposo, indi chiamato
dal Sovrano alla guerra, addolorato
il figliol mio restituì alla donna
il nuziale anello e a lei disse:
- "Donna, partir m'è forza e per nove anni
m'avrà la pugna. Scorsi qui nove anni,
nove anni e nove dì senza che io torni,
dell'anello disposi e ti marita,
ché sotterra io sarò.". La nuora mia
nuove nozze oggi chiamano, e gli spari
ch'odi di festa, annunziano la morte
di mio figlio, e di morte in cerca io movo. -
E Costantino a lui: - O venerando
veglio, ritorna sui tuoi passi, or ora
verrà tuo figlio. - Gioine e leggiadro,
salve, ché rechi a me tanta novella,
che Costantino mio sta per venire. -
Il giovine spronò, ché non trovasse 
già maritata la sua dona, e, giunto
nella città, della gran messa all'ora
ei si fermò alla porta della chiesa
mentre veniva il nuzial corteo
da grande moltitudine seguito,
ed ivi Costantino piantò il vessillo.
- Parenti e cavalieri, ame sia dato,
per cortesia, venir da paraninfo
alle onoranze della sposa anch'io. -
E disser tutti: - O giovine straniero,
giovin leggiadro, assai da noi gradito
giungi nel gaudio della nostra festa. -
Si spalancò la porta della chiesa
ed entrarono. Allor che a Costantino
toccò la volta di scambiar gli anelli
scartò l'anello dello sposo e il suo
vecchio anello alla sposa ei mise in dito.
Mirò colei l'anello e il riconobbe,
impallidì: scendeano rotolando 
per le guancie le lacrime e pioveano
a stille a stille su l'eburneo petto.
E Costantino vide e gridò forte:

- Adagio, o sacerdote e cavalieri,
non intrecciate più quelle corone;
altra corona un dì legò in eterno
il cor di Costantino e di costei,
né morto è Costantino, vive e son io!

Testo arbërësh

Rina buar të vëllanë,
të vëllanë Radavanë.
Tri ditë m'e kërkoj,
tri ditë me diellin,
tri natë me hënëzën,
pastaj m'e gjeti të vrarë,
të vrarë e krye-prerith,
te sheshi Anapulit.
I ndhtin të  varfërit,
je vu mbë mushkë të zezë
e m'u pruar dreq prapë.
Udhës lodhur, te një përrua
u prë e,zdrepur, e mbuloi
me fjamur e vetëtij.
Shkoj ortej'e Arminoit:
-  "Ëm një pikë ujë Rinë." -
- "Ujët s'kam ku të t'e jap." -
- "Ëme ndë grusht tënd, moj Rinë." -
- "Grushti im i pjotë unaza,
pikën ujë nëng e mban;
atë pikën çë mban 
kat ja ruanj zotit t'im.
Po ti qen, ti tradhëtur,
ti mos fol kështu me mua,
se ndë zgjofsha tim vëlla,
copa e thela bë t'ju bënjë.
- Rinë, të qofsha truarith,
sa t'kaptonjë u këtë mal,
mos zgjo ti t'ët vëlla,
këtë mal e jatërin.
Ata ikur, Zonja Rinë
zu hjidhi mbi të vëllanë:
- Radavan, vëllau im,
ndë nani të trëmben
lip kur ishe i gjallë!

Traduzione italiana

Perdè Rina il fratello
il fratello Radhavano,
ed ella lo cercò,
gemendo nel suo duol,
tre lunghi dì col sol,
tre notti all'aria bruna
col raggio della luna,
ma sempre invano.
Infine ella trovò
il fratel suo ucciso
nella piazza di Nauplia,
il capo aveano al misero reciso.
Pianse Rina il fratello;
gli orfani l'aiutarono
e il pietoso fardello
la donna caricò su un mulo nero
e ritornò sul percorso sentiero.
Lungo il cammin, la sera,
presso un torrente ella si riposò;
la spoglia del fratello scaricò,
e con la sua bandiera
sul suolo la coprì.
Passa intanto di lì
il feroce Arminò con la sua schiera.
- Rina, una goccia d'acqua mi concedi.
- Io non ha dove dartela, lo vedi.
- Ffa della man una scodella.
- Le dita mia son cariche di anella
e l'acqua ne cadrà,
ma se una goccia vi si fermerà,
quella goccia è serbata al mio signore.
Tu, cane e traditore,
con me non indugiarti più a parlare,
perchè se mio fratello sveglierò,
ridurre a brani abrani vi farò.
- Rina, per carità, non t'adirare,
lascia che questo monte
passiamo e l'altro che gli sta di fronte.
Partiro i tristi e intanto
sul fratel Radhavano
Rina proruppe in pianto:
- Fratello mio, fratello Radhavano,
se ancora tanto timore
ispira il tuo valore,
tal che la gente fugge impaurita,
pensa quand'eri in vita!

Testo arbërësh

Skandërbeg një menatë
po m'e mbjoth trimerinë,
po m'e mbioth adhe m'e ftoi
me mish derri e lepurish,
me krera thëllëzazish
me ile mështjerrazish.
Kur ish për me fërmuar,
duall ndër dritosorezit,
skomollei një spium.
- Se ju shokzit e mi,
tradhëtim ë ndër ne!
Cili ndër ju më gjëndet
të më verë nd'atë rahj,
të më shorë ç'bëhet?
Mosnjeri ndër ta m'u gjënd.
Atje hipi kalëthin
e m'u nis e vate vetë,
e më gjet të pabesin:
- Se ti  qen e i pabesë,
o m'e sjell o t'e sjell!
Më ja suall i pabesi
e m'i preu brezthin.
Më ja suall Skanderbeku
we m'i preu krathin
e i lavosi kalëthin.
kur ata lujtojën
më m'e rrunë armiqt,
e m'u shtu ndëpër ata.
Kur ish dy orë ditë
më u pa i bjerrurith.
Ngrëiti syzit ndër qiell,
lypi ëndejesë t'Inzoti:
Shëit i math, Shën Kolli,
ndihem Ti se më ke indihur!
Shtu syzit ndë nj'anë,
vu kufi të kunatin:
- Dukagjini, im kunat,
pa sa ruajëm krahzit,
se Shëjt'i Math Shën Kolli,
më ngallosën diellthin,
t'i jap mort këtij qeni.
E m'u shtu ndëpër ata.
Kur ish dy orë natë,
më fërnoi luftënzën
e perëndoi dielli.
-Se ti Zot e Zot'i math,
sa më ke vrarith?
- Nëndë mij e gjashtë qind;
ca m'i vrava e ca i lavosa
e nën shpatën ghithë i shkova!
Fuqia ime nëng qe,
se qe dora e t'Inzoti;
por me nëndë qind trima,
ghithë të zgjedhur nd'Arbërit!

Traduzione italiana

Skanderbeg una mattina
riunì la gioventù
e a banchetto la trattenne.
Vi era carne di cinghiali,
di leprotti e di pernici
e di lombi di vitelli.
Sul finire del banchetto
s'affacciò alla finestra
e vi scorse una spia.
- Orsù, voi compagni miei,
qui qualcuno ci tradisce!
Chi tra voi si sente il cuore
di salire su quel colle
e veder cosa vi accade?
Ma nessuno a lui rispose.
Ei, montato sul cavallo,
sol soletto incamminossi
e incontrò il Rinnegato:
- O tu, cane rinnegato,
su! colpisci! o ti colpisco!
Lo colpì il rinnegato
ed il cinto gli tagliò.
Lo colpì poi Skanderbeg
ed un braccio gli tagliò,
gli ferì pure il cavallo.
Me nel mezzo del duello,
i nemici ecco arrivar:
tra loro Skander si gettò.
A due ore dalla notte
Ei perduto si credeva,
alzò al cielo allora il guardo,
chiese aiuto al sommo Iddio:
- Tu, gran Santo, San Nicola,
come sempre ancor m'aiuta!
Indi si guardò intorno
e vi scorse il cognato:
- Dukagjin, cognato mio,
sol mi guarda tu le spalle,
ché il gran Santo, San Nicola,
per me il sole fermerà
perchè uccida io questo cane.
E gettossi nella mischia.
A due ore della notte
la battaglia era finita,
ed il sole tramontava.
- Signor mio, mio gran Signore,
quanti tu ne hai uccisi?
- Nove mila e seicento,
altri uccisi altri feriti,
io passai a fil di spada!
Ma non fu pel mio valore:
fu la mano del gran Dio
con novecento giovani
tutti scelti in Albania!

Testo arbërësh

1

Shkova ka dera e ng'ish njeri
dola ka udha e nëng të pe,
kërkova gjitoni mbi gjitoni
e mosnjeri më tha se ti ku je;
një miegullëz e zezë m'u vu nd sy,
m'u salltin trutë e m'u err gjithë ky dhe;
me sytë mbë lotë u prora prapë ndë shpi,
i pisruar si zoku pa fole.

2

Thëllëzëz çë ka mali fjuturove
e prëzë mua erdhe e m'u kumbise,
më ruajte me ata sy e trutë m'i mbjove
e mbrënda te kjo zëmër ti m'u stise.

3

Oi mes-holl'e dredhrëz si dhri,
njatër, si ti, kopile nëng ë më,
se bukurizit tënd ng'i ka njeri
e u i ziu shërtonj e gjumë ngë zë.

4

E losen, bukuritë - si borë kur vera e çon,
si nj'yll çë nd'errësitë - shkrehet e strallambar
pëstaj shuhet ky linar - e gjindja na harron.

5

Ishin dy thëllëza ndë një degëz ftoi
e më e madhja keq mua më pëlqeu,
kurmin m'e çeli e zëmrën m'e shpoi,
si petriti m'e pa mua m'e rrëmbeu.

6

U dolla jashtë e pe si vejin retë,
kështu për tina, vashë, më sillen trutë.

7

Kisha një zëmër e ti, vashë, m'e more,
nana ti rri me dy e u pa fare.

Traduzione italiana

1

Passai per la tua porta e non vi era nessuno;
uscii verso la via della fontana e non ti vidi;
cercai di vicinato in vicinato
e nessuno seppe dirmi dove tu eri;
una nube nera mi velò gli occhi,
mi vacillò la mente e mi s'oscurò il mondo intero;
con gli occhi gonfi di lagrime tornai a casa
triste come un uccello che ha perduto il nido.

2

Pernice, che dal monte sei volata
e sei venuta a posare a me d'accanto,
mi hai guardata con quegli occhi e mi hai ripiena la mente
e mi ti sei murata dentro questo cuore.

3

O flessuosa, agile come la vite,
un'altra fanciulla come te non v'è,
chè la tua beltà non hanno l'altre,
e sospiro io misero e non prendo sonno.

4

Dissolvesi la brezza - come neve in primavera,
come stella che nell'oscurità - fila splendente;
pi questa luce spegnesi - e tutti ci dimenticano.

5

Erano due pernici su un ramo d'albero
e la più grande a me piacque assai,
mi accese il corpo e trapassommi il cuore,
come il falco la vide, me la rapì.

6

Uscii fuori e guardai come vagavano le nuvole,
così per te, fanciulla, vagano i miei pensieri.

7

Avevo un cuore e tu, fanciulla, me l'hai preso:
ora tu ne hai due ed io son senza.